Dit artikel door Richard Fuller [en – alle links] werd oorspronkelijk gepubliceerd op Ensia.com, een magazine dat lopende internationale oplossingen voor milieuproblemen in de kijker zet. Het artikel werd hier opnieuw uitgegeven in overeenstemming met een overeenkomst om inhoud te delen.

Wat is de belangrijkste doodsoorzaak in landen met een laag en middelmatig inkomen?

A. slechte voeding en ondervoeding

B. tuberculose, malaria en HIV/AIDS

C. vervuiling

Als u “C” raadde, had u het bij het rechte eind. In 2012 stierven 8,4 miljoen mensen in deze landen door blootstelling aan vervuild water, vervuilde grond en lucht (zowel in hun huis als in de omgeving).

Een ander statistisch gegeven waarover nagedacht mag worden: die 8,4 miljoen maken deel uit van een totaal van 9 miljoen mensen die wereldwijd omkwamen door vervuiling in 2012. Met andere woorden, dit is geen probleem voor “rijke landen”. Het is een probleem dat bijna uitsluitend voorkomt in ontwikkelingslanden.

Om dit aantal in perspectief te plaatsen, de statistieken van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) geven aan dat er 56 miljoen sterftegevallen waren in 2012. Dat is iedere persoon die overleed op de planeet, zij het door auto-ongevallen, zelfmoord, ouderdom, kanker, medische fouten, blikseminslagen, infectieziekten, ongelukken met parachutes, oorlog of door om het even welke andere reden. Vervuiling doodde dus bijna een op zeven van hen. 

Vervuilde buitenlucht veroorzaakte 3,7 miljoen doden. Verder kwamen nog 4,2 miljoen mensen om het leven door luchtverontreiniging in hun huis door kookfornuizen. Ongeveer 1 miljoen mensen stierven door chemische stoffen, vervuilde grond en vervuild water. 840.000 stierven als gevolg van slechte sanitaire omstandigheden. Al deze gegevens zijn direct afkomstig van de website en de databases van de Wereldgezondheidsorganisatie, behalve de statistieken over de grond. Die zijn gebaseerd op meer recente gegevens (die waarschijnlijk afgezwakt werden) van de internationale milieuorganisatie Global Alliance for Health and Pollution.

In hetzelfde jaar stierven 625.000 mensen door malaria, 1,5 miljoen door HIV/AIDS en 930.000 door tuberculose. Dat is een derde van het aantal mensen dat gedood wordt door vervuiling. Desondanks ontvangen organisaties meer dan 17,5 miljard euro per jaar van internationale liefdadigheidsinstellingen en overheden om deze trojka van vreselijke ziekten te bestrijden. 

Traag en indirect

Het is belangrijk om op te merken dat vervuiling mensen zelden direct of snel doodt. In plaats daarvan veroorzaakt het hartziektes, infecties op de borst, kankers, ademhalingsziektes of buikloop. Vervuiling werkt als een katalysator, het verhoogt de kans op deze ziektes boven de normale waarde. Daarom beschouwt de Wereldgezondheidsorganisatie vervuiling als een risicofactor — een gevaar voor de menselijke gezondheid net als overgewicht, roken, slechte voeding of weinig beweging. Maar vervuiling is de grootste van alle risicofactoren. Op wereldvlak overschaduwt het aantal sterftegevallen door vervuiling dat van elke andere risicofactor of in elke andere context.

Het is moeilijk in te beelden hoe erg de situatie kan zijn. Probeert u zich dit scenario in te beelden:

Je wordt elke dag wakker tussen het vuil in een hok dat jij en jouw gezin vastgebonden hebben met afgedankte materialen van een nabijgelegen bouwwerf voor een vijfsterrenhotel. Jouw man sorteert 70 uren per week chemicaliën in een slecht georganiseerde pesticidenfabriek. De laatste tijd hoest hij bloed op. Hij ziet er iedere week meer uitgeput en magerder uit en je wil hem zeggen dat hij moet ophouden, maar hoe? Met het weinige geld dat hij verdient kan je de kinderen eten geven. 

Dus ga je naar het lokale vijvertje met je plastic emmer. Het water dat je opschept uit het vijvertje is bruin en het stinkt naar menselijk afval, maar er is niets anders om te drinken. Je probeert het door een kaasdoek te laten sijpelen, maar het heeft niet veel zin. Ondertussen is de fabriek naast je sloppenwijk, die die de overheid onlangs sloot, weer actief — maar enkel ‘s nachts. De schoorstenen pompen slangen dikke rook de lucht in en wie weet wat er verbrand wordt. Vorige week hoestte je oudste kind de hele nacht door. Je andere kinderen zijn bleek en hebben de grootste moeite om zelfs de meest elementaire basisconcepten te leren. Niemand in je vriendenkring of familie kan je helpen omdat, merkwaardig genoeg, bijna iedereen in je buurt dezelfde problemen heeft.

Onze economie heeft een wereldwijde impact net als de vervuilende stoffen die erdoor gecreëerd worden.

Jij bent een van de vergiftigde armen, zonder stem en zonder hoop. Reglementeringen die de omstandigheden zouden moeten verbeteren worden nooit opgevolgd. Je kan niet simpelweg je boeltje nemen en naar een andere stad verhuizen — het heeft jaren geduurd om op te bouwen wat je nu hebt. En trouwens, waar zou je dan precies naartoe gaan? Ieder dorp zit in hetzelfde schuitje. Net als de rest van de kansarmen in de wereld, ben je kanonnenvoer geworden in de aanhoudende groeioorlog. 

Hoe kunnen we dit probleem oplossen?

Onze economie heeft een wereldwijde impact net als de vervuilende stoffen die erdoor gecreëerd worden. Vervuilde lucht uit China kan nu gemeten worden in andere landen. Kwik afkomstig van goudmijnen en steenkoolcentrales kan nu gevonden worden in vis en er is al arsenicum gevonden in rijst. 

Vele enorm vervuilende industrieën zijn verhuisd van ontwikkelde landen naar arme landen met minder milieureglementeringen en technologie om chemische stoffen te behandelen en te zuiveren. Schone technologieën en groene groei zijn mogelijk voor opkomende economieën en kunnen decennia van toekomstige schade voorkomen die iedereen zal benadelen. Westerse landen hebben al grote vooruitgang geboekt op vlak van opruiming van vervuiling en kunnen nu landen met een laag en middelmatig inkomen helpen met technologie en financiële steun.

Het is van cruciaal belang om te verzekeren dat vervuiling deel uitmaakt van de doelstellingen inzake duurzame ontwikkeling van de VN. Die doelstellingen zijn er gekomen om te bepalen hoe we duurzaam kunnen blijven groeien nadat de millenniumdoelstellingen dit jaar verlopen.

Door prioriteit te geven aan het voorkomen en de opruiming van vervuiling zullen niet alleen levens worden gered, het zal ook klimaatveranderingen verminderen en een positief effect hebben op biodiversiteit. Als we de programma's van grote internationale organisaties bekijken, zien we dat vervuiling een enorm lage prioriteit heeft in vergelijking met de impact die het heeft. De reden is waarschijnlijk dat deze organisaties niet voldoende bewust zijn van de impact van vervuiling en dat ze niet goed weten hoe ze deze complexe verzameling van problemen moeten aanpakken. 

Het is van cruciaal belang om te verzekeren dat vervuiling deel uitmaakt van de doelstellingen inzake duurzame ontwikkeling van de VN die er gekomen zijn om te bepalen hoe we duurzaam kunnen blijven groeien nadat de millenniumdoelstellingen dit jaar verlopen. De doelstellingen behandelen onderwerpen zoals onder andere armoedebestrijding, het promoten van duurzame landbouw en gelijke kansen in het onderwijs. Het huidige ontwerp bevat geen doelstelling voor vervuiling op zich, maar vervuiling is wel een onderdeel van de gezondheidsdoelstelling. In die tekst — subdoelstelling 3.9 — staat dat sterfte en invaliditeit door alle soorten van vervuiling afgeremd moeten worden. Die woorden moeten in de definitieve tekst blijven want deze doelstellingen zullen de nationale en internationale inspanningen van de komende jaren bepalen.

De internationale milieuorganisatie The Global Alliance on Health and Pollution is hulpmiddelen aan het verzamelen om landen met een laag en middelmatig inkomen te helpen in hun strijd tegen de belangrijkste vervuilingsproblemen. Naast kennis verspreiden over alle vormen van vervuiling helpt GAHP om:

• dreigingen door giftige stoffen vast te stellen en te identificeren, vooral voor vervuilde plaatsen
• een planning op te stellen om problemen op te lossen die het grootste risico vormen voor de menselijke gezondheid
• oplossingen te implementeren om levens te redden

De technologie en kennis om deze economische bedreigingen en gezondheidsbedreigingen aan te pakken bestaat in rijke landen. Oplossingen kunnen worden geïmplementeerd in landen met een laag en middelmatig inkomen voor een fractie van het geld dat in het Westen wordt uitgegeven om giftige stoffen van de industrialisatie tegen te gaan.

Dit betekent dat vervuiling niet onvermijdelijk is, het is een probleem dat kan worden opgelost in onze tijd.

Richard Fuller is voorzitter van de milieuorganisatie Pure Earth (vroeger Blacksmith Institute) en medeoprichter van Global Alliance for Health and Pollution. Zijn Twitteraccount is @BlacksmithInst.