Zwarte Pieten in Den Haag, Nederland, november 2010, door Flickr-gebruiker Gerard Stolk (CC-BY-NC)

In Nederland en België wordt in het winterseizoen Sinterklaas (Sint-Nicolaas, waarop de Kerstman oorspronkelijk is gebaseerd) vergezeld door een personage met de naam Zwarte Piet, voor een jaarlijks feest dat op de avond van 5 december of de ochtend van 6 december wordt gevierd met snoep en cadeautjes voor alle kinderen die lief zijn geweest. Dit traditionele feest is net zo belangrijk als Kerstmis.

De afgelopen jaren is de rol van Zwarte Piet het onderwerp geworden van een terugkerende discussie in Nederland, omdat sommige burgers de feestelijke kostuums en zwart geschminkte gezichten aanstootgevend vinden. Het verhaal gaat dat de begeleiders van Sint-Nicolaas Moren zijn die hem helpen bij het dragen van de cadeautjes die hij voor de kinderen meeneemt als hij met de boot uit Spanje komt.

De traditie blijft populair, hoewel sommige mensen zich geroepen voelen om te protesteren tegen wat zij racistische beeldvorming noemen. Op 12 november werd in Dordrecht een demonstrant gearresteerd [en] die een T-shirt droeg met de tekst ‘Zwarte Piet is racisme’, waarbij de politie werd beschuldigd van geweldpleging. De T-shirtcampagne heeft een eigen Tumblr-blog met foto's en een Facebook-pagina met meer dan 800 volgers.

De blogger op Stuff Dutch People Like [en] schreef in 2010 over de traditie van Zwarte Piet [en]:

Als je in Nederland op straat door een of andere Nederlander wordt begroet wiens gezicht helemaal zwart is geschminkt en die is uitgedost met een afropruik, felrode lippen en een belachelijk clownspak, weet je dat het weer zo ver is.

Sinterklaas en Zwarte Piet, Den Haag, Nederland, november 2008, door Zemistor (CC-BY-ND)

BNE, een Nederlandse graffitikunstenaar en blogger, plaatst een paar foto's van Zwarte Piet en stelt de vraag: Is de “Zwarte Piet” van het Nederlandse Sinterklaasfeest traditie of racistisch?: [en]
 

Deze “traditie” heeft zich in de loop van de jaren ontwikkeld, gedeeltelijk door toenemend protest van groepen die deze voorstellingen aanstootgevend vinden. Tegenwoordig wordt beweerd dat het zwarte gezicht komt doordat de hulpjes door de schoorsteen zijn gekropen, waardoor hun gezicht vol roet zit. Wat alweer niemand goed kan verklaren is welk soort roet zulke gelijkmatige en goed verdeelde resten achterlaat. Of nog erger, waarom deze “schoorsteenbewoners” met een nepaccent praten, een parodie op de zwarte bevolking van Suriname, de voormalige Nederlandse kolonie.

Antropoloog en blogger Martijn de Koning van CLOSER [en] legt in Jolly Black Servant – Tradition and Racism in the Netherlands (Grappige zwarte bediende – Traditie en racisme in Nederland) uit: [en]

Ik verwacht niet dat deze traditie op korte termijn verandert. Het moet echter duidelijk zijn dat Zwarte Piet een constructie is, een uitvinding die al eerder in de geschiedenis veranderd is. De huidige traditie is veel van de negatieve connotaties kwijtgeraakt. Dat is deels positief, maar de negatieve kant is dat het racisme hierdoor meer verborgen wordt. Toch denk ik dat deze Nederlandse traditie een perfecte gelegenheid is om jonge kinderen te leren over racisme, kolonialisme en religie door de eeuwen heen. En dat zou misschien een begin kunnen zijn voor een verandering in de toekomst.

Op de reissite Off Track Planet [en] geeft Anna Starostinetskaya dit antwoord op de vraag What the F*ck is Zwarte Piet? (Wat is in hemelsnaam Zwarte Piet?) [en]:

Dus is Piet een verhaaltje voor kinderen of een racistisch personage? Daar is geen eenduidig antwoord op. We zeggen niet dat deze traditie zwarte mensen niet op een racistische manier objectiveert en het is begrijpelijk dat Amerikanen de sterkste gevoelens hebben over het onderwerp. Zwarte Piet ligt visueel te dicht bij hoe onze racistische wortels eruit zien. Maar Amerikanen moeten zich ook realiseren dat onze eigen geschiedenis ons ertoe brengt om wat we over ons eigen racistische verleden weten toe te passen op tradities die daar, behalve zwarte schmink, niets mee gemeen hebben. Hoewel het op een bepaalde manier racistisch kan zijn, kunnen we niet zomaar onze eigen racistische geschiedenis op de traditie van een ander land leggen en zeggen dat het hetzelfde is. Hoe dan ook hopen we dat er een gulden middenweg is, zonder smurfen, dwergen of een volledige veramerikanisering van wereldtradities.

Aankomst van Sinterklaas met de boot in Arnhem, november 2011, door Bas Boerman (CC-BY-NC)

Op de blog Tiger Beatdown [en] staat onder Flavia's post “If you protest racism during Black Face season in The Netherlands, you will be beaten up and arrested” (Als je in Nederland in het zwartegezichtenseizoen protesteert, word je in elkaar geslagen en gearresteerd) een commentaar van Elfe dat het bovenstaande weerspiegelt:

Ik heb je post gelezen omdat ik wilde begrijpen waarom ik deze traditie niet racistisch vind …De “slaven” of “hulpjes” zoals jij ze noemt, zijn niet belachelijk: het zijn pages en geen clowns en ze hebben mooie kleren aan, ze paraderen niet halfnaakt in het rond met een bot door hun neusgaten zoals sommige wilden (of zoals Josephine Baker in haar bananenrokje). … Net zoals “Kuifje in Congo” [fr] zijn Zwarte Pieten een herinnering aan het verleden. … Ik weet dat zwarten in Amerika het een grote belediging vinden als witte mensen hun gezicht zwart verven (maar ik moest in Amerika gaan wonen om te begrijpen waarom: een periode waarin zwarten niet eens hun eigen rol mochten spelen in het theater). …Net zoals de rappers die hebben besloten dat het N-woord van hen is, kunnen we deze traditie gewoon negeren als we er last van hebben. Mij persoonlijk kan het niets schelen. Ik ben Afrikaans en ik zie Zwarte Pieten niet als zwarte mensen (ze lijken niet op mij of op enige andere Afrikaan die ik ken) … Als je je door hen beledigd voelt, moet je wel heel weinig zelfvertrouwen hebben. Het spijt me dat ik politiek incorrect ben…