In december 2013 demonstreerden duizenden mensen in Istanbul tegen corruptie en tegen de regering van Erdogan. Op een spandoek met de afbeeldingen van Fethullah Gülen en ministerpresident Erdogan staat de tekst ‘de een is niet beter dan de ander’. Fulya Atalay voor Demotix, Afbeelding nummer 3553279.

Vorig jaar rond deze periode bevond Turkije zich middenin het drama van een strafrechtelijk onderzoek dat de familie en naaste medewerkers van toenmalig ministerpresident Recep Tayyip Erdogan in verband bracht [en – alle links] met het grootste corruptieschandaal dat Turkije ooit heeft gekend. Maar Erdogan trad niet af. In plaats daarvan beloofde hij zijn politieke tegenstanders, die het onderzoek volgens hem aanstuurden, te bestrijden.

En strijden deed hij. Op zijn eigen autoritaire manier.

We gaan verder naar de laatste weken van 2014. Erdogan is inmiddels tot president verkozen en is machtiger is dan ooit tevoren. Hij beroemt zich op een golf van arrestaties die alarmbellen laten rinkelen bij toeschouwers in binnen- en buitenland. De arrestaties waren gericht op journalisten die de oppositie steunen en vermeende politieke aanhangers van Muhammed Fethullah Gülen, een welvarend filantroop, onderwijzer, voormalig imam en grondlegger van de Hizmet-beweging, die tegenwoordig in de Verenigde Staten woont. Deze Gülen – ooit een bondgenoot van Erdogan, maar nu zijn vijand – wordt door internationale media vaak omschreven als een teruggetrokken persoon, maar heeft bewonderaars over de hele wereld. Onder zijn bewonderaars bevinden zich politieagenten, rechters en andere overheidsfunctionarissen in Turkije.

Sinds het corruptieschandaal uitkwam haalt Erdogan hard uit naar Gülen, die hij persoonlijk verantwoordelijk houdt voor de donkerste periode in zijn politieke carrière. Die periode begon met de arrestatie van de kinderen van een aantal ministers van zijn kabinet in december 2013 en bereikte in februari 2014 een dieptepunt met het online uitlekken van een audio-opname waarop de stemmen van Erdogan en zijn zoon Bilal te horen zijn. Op de betreffende opname, ogenschijnlijk opgenomen op de dag dat de ministers werden gearresteerd, is te horen hoe de twee mannen spreken over het verduisteren van enorme sommen (vermoedelijk zwart) geld. Dit gesprek vond plaats naar aanleiding van een politieonderzoek dat zich sloot rond Erdogan en zijn AKP partij. Een onderzoek dat waarschijnlijk werd uitgevoerd door pro-Gülen agenten.

Daar Erdogan gelooft dat het corruptieonderzoek het werk was van Gülen-loyalisten, lijken de arrestaties op 14 december van mediafiguren met vermoedelijke sympathie voor de onderwijzer een lang geplande wraakactie.

Op 13 december leek Erdogan een officiële waarschuwing te geven voor wat er komen ging. Hij zei:

We are not just faced with a simple network but one which is pawn of evil forces at home and abroad. Whoever is beside them and behind them we will bring down this network and bring it to account.

Dit is geen simpel netwerk waar we mee te maken hebben, maar een netwerk dat aangestuurd wordt door duistere krachten in ons thuisland en ook over de grens. Wie het ook zijn en door wie zij ook worden gesteund, we zullen dit netwerk oprollen en tot verantwoording roepen.

Op dezelfde dag waarschuwde Fuat Avni, een Twitter-gebruiker die zegt dat hij bronnen bij de overheid heeft, dat de politie invallen zou gaan uitvoeren bij mediabedrijven.

Tijdens deze invallen werden 31 journalisten en politieagenten, die een vermeende band met Gülen hebben, gearresteerd. Onder hen bevinden zich Nedim Dumanli (hoofdredacteur van de Zaman krant), Hidayet Karaca (hoofd van televisiezender Samanyolu) en Ali Kara (scenarioschrijver van de populaire en controversiële tv-serie One Turkey). Zij worden allen beschuldigd van leiding geven aan, oprichten van en behoren tot een gewapende terreurorganisatie.

Volgens mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch passen de arrestaties in het patroon van het veroordelen van journalisten die de oppositie steunen, door hen te beschuldigen van terrorisme en het smeden van plannen voor een staatsgreep. Op 15 december schreef Emma Sinclair-Webb, hoofdonderzoeker van de Turkse afdeling van de organisatie, het volgende:

Arresting journalists around the corruption anniversary suggests an effort to discredit and intimidate Gülenist media…The arrests fit the familiar pattern of pursuing journalists for alleged membership of illegal organizations in order to silence critical media.

Het arresteren van journalisten in dezelfde periode dat het corruptieschandaal een jaar geleden plaatsvond duidt op een poging om pro-Gülenmedia te intimideren en in diskrediet te brengen… De arrestaties volgen het bekende patroon van het vervolgen van journalisten voor vermeend lidmaatschap van een illegale organisatie om op die manier kritische media het zwijgen op te leggen.

De relatie tussen de twee mannen was in 2012 al bekoeld, maar bereikte een dieptepunt op 13 november toen Erdogan het bevel gaf tot sluiting van Gülen’s onderwijsinstituten in Turkije. Dankzij de slechte verhoudingen tussen Erdogan en Gülen is het voor Erdogan’s aanhang erg gemakkelijk om Gülen te zien als de ware vijand van het land.

Afgelopen zomer, in aanloop naar zijn overwinning van de presidentiële verkiezingen in augustus, ontsloeg Erdogan honderden politieagenten en aanklagers en leidde daarmee effectief de aandacht af van de beschuldigingen van corruptie tegen de AKP. En terwijl de aanklachten tegen Erdogan’s vrienden allemaal zijn ingetrokken, lijkt het zeer waarschijnlijk dat deze nieuwe aanklachten – tegen zijn vijanden – wel doorgezet zullen worden.

De Europese Unie, waar Turkije ooit tot hoopte toe te treden, veroordeelde de arrestaties op 14 oktober. Federica Mogherini, Hoge Vertegenwoordiger van de Unie voor buitenlandse zaken en Johannes Hahn, Europees Commissaris voor uitbreidingsonderhandelingen stelden in een gezamenlijke verklaring het volgende:

The police raids and arrests of a number of journalists and media representatives in Turkey today are incompatible with the freedom of media, which is a core principle of democracy.

De politie-invallen en arrestaties van een aantal journalisten en mediavertegenwoordigers die vandaag in Turkije plaatsvonden zijn onverenigbaar met de vrijheid van de media, wat een van de basisprincipes is van een democratie.

Maar waarom zou je je iets aantrekken van veroordelingen in naam van de democratie, als je je kunt laven aan de zoete smaak van politieke wraak.