Beelden uit de video “Duits voor vluchtelingen”.

Vluchtelingen die in Duitsland aankomen, worden korte tijd ondergebracht in wat een ontvangstcentrum of Erstaufnahmeeinrichtung wordt genoemd, totdat wordt bepaald waar ze op de lange termijn gaan wonen en waar over hun asielaanvraag zal worden beslist. De ontvangscentra bieden geen Duitse taalcursussen — vluchtelingen mogen pas cursussen volgen als ze van de overheid toestemming hebben gekregen om in het land te blijven.

Om ervoor te zorgen dat ze zich welkom voelen en ze tijdens hun verblijf iets te doen hebben, crowdsourcet een nieuw project video's van mensen die Duitse woorden en zinnen uitspreken, om vluchtelingen zo de basisbeginselen van de taal te leren.

#heimkino, wat thuisbioscoop betekent, wordt geleid door Julia Dombrowski en Markus Möller in Siegen, in het midden van Duitsland. Het project kreeg aandacht op het blog Wie kann ich helfen? (Hoe kan ik helpen? – alle links [de]), waarop projecten en initiatieven worden vermeld waar mensen vrijwillig aan kunnen bijdragen.

Dombrowski, copywriter en blogger, beschrijft haar ervaringen in het centrum gedetailleerd in haar blog. Bij de allereerste Duitse cursus, waaraan maar een paar mensen deelnamen omdat maar weinigen ervan op de hoogte waren, werd ze overweldigd door allerlei emoties. Ze schrijft:

Ich brauche mehr Distanz. An diesem ersten Tag haben mich so viele Eindrücke bewegt, dass ich mich zeitweise geradezu gelähmt gefühlt habe. Das ist nicht produktiv und führt zu einer wehleidigen Abwärtsspirale. Da war zum Beispiel dieser Moment, in dem mir klar wurde: Wenn diese zauberhaften Kinder, die man so leicht ins Herz schließen kann, nicht hier wären – dann wären sie jetzt in Syrien. In Syrien, wo Bomben fallen und Fanatiker unbeteiligte Menschen abschlachten. Das war ein Augenblick, in dem ich fast aus der Rolle gefallen wäre. Und das hilft niemandem. Rührseligkeit hilft einfach nicht.

Ik heb meer afstand nodig. Op deze eerste dag heb ik al zo veel indrukken gekregen dat ik me soms bijna verlamd voelde. Dat is niet productief en leidt tot een ellendige neerwaartse spiraal. Op een bepaald moment realiseerde ik me bijvoorbeeld: als deze heerlijke kleine kinderen, waar je zo gemakkelijk emotioneel contact mee kunt krijgen, niet hier waren, hadden ze nu in Syrië gezeten. In Syrië, waar bommen vallen en fanatiekelingen onschuldige mensen afslachten. Op dat moment viel ik bijna uit mijn rol. En daar is niemand mee geholpen. Sentimenteel doen helpt gewoon niet.

In de tweede week zat de kleine ruimte vol, met meer dan 100 mensen. Hierdoor was het onmogelijk om een taalcursus te geven. Dombrowski en Möller, die haar assisteerde, moesten een oplossing zoeken waarbij zoveel mogelijk mensen een beetje Duits konden leren. Ze besloten over te gaan op “edutainment”.

Hatten sich den August über nicht jede Menge Menschen für die gute Sache weltweit freiwillig Eiswasser über den Kopf geschüttet (#IceBucketChallenge) und sich dabei gefilmt, weil neben der Spendenaktion für ALS eine Videoaktion mit kleinen Mitteln auch einfach Spaß macht? Könnten wir das nicht irgendwie für uns nutzen? Nutzen, dass wir viele hilfsbereite Menschen kennen, die uns Videoschnipsel schicken könnten (ganz simpel gemacht, mit der Smartphone-Kamera oder der Webcam) und wesentliche Phrasen für uns einsprechen: “Guten Tag”, “Ich heiße …”, “Bitte”, “Danke” die Zahlen von 1 bis 10 und eine Verabschiedung?

Hadden in august niet wereldwijd heel veel mensen voor het goede doel vrijwillig ijswater over hun hoofd gegooid (#IceBucketChallenge) en zichzelf daarbij gefilmd, omdat naast de inzamelingsactie voor ALS een videoactie met beperkte middelen ook gewoon leuk is? Zouden we dat niet voor onszelf kunnen gebruiken? Het feit gebruiken dat we veel behulpzame mensen kennen, die ons videoclips zouden kunnen sturen (heel eenvoudig gemaakt, met de camera van hun smartphone of een webcam), waarop ze essentiële woorden en zinnen voor ons inspreken als “Guten Tag”, “Ich heiße …”, “Bitte”, “Danke”, de getallen van 1 tot 10 en hoe je afscheid neemt?

Dombrowski en Möller riepen mensen via sociale media op om videoclips in te sturen. Veel mensen reageerden, en zo ontstond de eerste #heimkino-video:

De video's werden vertoond tijdens de cursus Duits en de leerlingen herhaalden de woorden en zinnen in koor. Maar niet alleen de vluchtelingen leren iets van dit proces: de docenten hebben ook heel nieuwe ervaringen. Möller leerde een vluchteling kennen die hem vertelde over zijn vlucht uit Syrië en schreef zijn gedachten over de ontmoeting op Dombrowski's blog:

Ich verstehe, als ich Bilder von Panzern sehe, die durch die Straßen rollen, dass ich nicht verstehen kann.

…

Ich fange an zu überlegen, ob ich 9.000 Euro für eine Flucht zusammenbekommen könnte. Bekomme ich 36.000 Euro für die komplette Familie zusammen? Und sind 9.000 Euro für syrische Verhältnisse nicht viel mehr als für uns?

Wie viel Kohle könnte ich für mein Überleben zusammenkratzen. Zwanzigtausend? Fünfzigtausend? Hunderttausend? Und wie schaffe ich es, dies so geheim zu tun, damit niemand erfährt, dass ich desertieren möchte? Das Auto könnte ich verkaufen. Es würde aber nicht viel bringen. Das Haus vielleicht. Das bräuchte ich ja nicht mehr. Wie viel bekommt man wohl für ein Haus in einem Kriegsgebiet? Wie viel, wenn es zerbombt ist?

Ich merke, dass meine Vorstellungskraft für solche Überlegungen nicht ausreicht.

Als ik beelden zie van pantservoertuigen die door de straten rollen, begrijp ik dat ik het niet kan begrijpen.

…

Ik begin me af te vragen of ik 9000 euro voor een vlucht bij elkaar zou kunnen krijgen. Krijg ik 36.000 euro voor het hele gezin bij elkaar? En is 9000 euro naar verhouding niet veel meer voor Syriërs dan voor ons?

Hoeveel zou ik bij elkaar kunnen schrapen om te overleven? Twintigduizend? Vijftigduizend? Honderdduizend? En hoe zou ik dat in het geheim kunnen doen, zodat niemand zou weten dat ik wilde vluchten? Ik zou de auto kunnen verkopen, maar die zou niet veel opleveren. Het huis, misschien. Dat zou ik toch niet meer nodig hebben, neem ik aan. Hoeveel zou je krijgen voor een huis in een oorlogsgebied? Hoeveel zou je krijgen als het wordt gebombardeerd?

Ik realiseer me dat mijn voorstellingsvermogen niet groot genoeg is voor deze overwegingen.

Dombrowski en Möller zetten de video's op YouTube zodat anderen ze ook konden gebruiken, maar ook om te laten zien dat het gemakkelijk is om, met maar weinig moeite, vluchtelingen te ondersteunen en ze te verwelkomen in Duitsland.

Dit is de tweede #heimkino-video:

Kaddour uit Syrië moest zijn huis in Syrië halsoverkop verlaten en was dankbaar. Hij vond dat een korte cursus Arabisch voor de Duitse docenten geen kwaad kon:

Na elke cursus vragen vluchtelingen om woordenboeken zodat ze zelfstandig kunnen blijven leren. Daarom vraagt Dombrowski via haar blog en socialemedia-accounts om woordenboeken te doneren. Ze vraagt ook om een vriendelijk gebaar van welkom. Ze stelt mensen voor om een groet aan de vluchtelingen achter te laten in het boek.