In Sub-Sahara Afrika zijn strategieën voor sociale zekerheid nog volop in ontwikkeling. [1][fr]. Toch zijn er landen die al enkele tientallen jaren zo'n systeem hebben, waardoor het mogelijk is om nu de invloed van de genomen maatregelen te onderzoeken. Studenten in Kameroen hebben onderzoek gedaan naar het sociale beleid van de overheid en naar initiatieven van de private sector in het land.
De basisbeginselen van het Kameroenese syteem en de zwakke punten
Het Franse Centre des Liaisons Européennes et Internationales de Sécurité Sociale (CLEISS) geeft een samenvatting van het stelsel van sociale voorzieningen in Kameroen: [2][fr]
De sociale zekerheid in Kameroen bestaat uit drie onderdelen:
- bedrijfsongevallen en beroepsziektes,
- kinderbijslag,
- invaliditeit, ouderdom, overlijden (nabestaanden).
Binnen het kader van de arbeidswetgeving zijn werkgevers belast met de zorg voor hun werknemers. Sinds 1962 worden echter bepaalde voorzieningen beschikbaar gesteld via een nationale gezondheidszorg. De Kameroenese wetgeving op het gebied van sociale zekerheid omvat dan ook geen onderdeel “gezondheidszorg”. De premie wordt betaald over het salaris met een plafond van 300.000 CFA-frank, behalve voor bedrijfsongevallen, waarvoor premie betaald wordt over het gehele salaris. Bij overheids- en particuliere bedrijven buiten de agrarische sector bedraagt het minimumloon 28.216 CFA-frank per maand bij een 40-urige werkweek.
[3]het kruispunt Biyem-Assi vanuit een hotelkamer door Niluje (licentie creative commons)
Alex Okolouma, die in 2008 promotieonderzoek deed aan de universiteit van Yaoundé, voert aan dat er drie belangrijke factoren zijn waardoor het stelsel van sociale zekerheid in Kameroen sinds de invoering in de tachtiger jaren slecht functioneert: de financiële crisis, een ondoeltreffend systeem en gebrek aan legitimiteit. Hij legt uit [4]: [fr]
De eventuele moeilijkheden waarmee een systeem van sociale zekerheid te maken kan krijgen, hangen tenminste samen met de conjunctuur waarbinnen het systeem zich ontwikkelt, met het niveau van activiteit binnen de formele economie en met het beheer van de fondsen, die het systeem binnenstromen. Als je ziet dat personen die tot de actieve leeftijdsklassen behoren, in toenemende mate actief zijn binnen de informele economie, dan moet dat wel leiden tot verslechtering van de inkomsten/uitgaven balans van het systeem. Er zijn verschillende factoren vastgesteld die maken dat het systeem slecht functioneert. In de eerste plaats enkele factoren van demografische en macro-economische aard. Grote aantallen werknemers bereiken de pensioengerechtigde leeftijd, zij hebben premie betaald tijdens de groeiperiode en genieten nu pensioen op het moment dat het aantal mensen dat premies betaalt, aanzienlijk is afgenomen. Bovenop deze structurele en financiële factoren komt de negatieve ontwikkeling van het interne beheer (financieel en bestuurlijk).
Okouloma is daarom warm voorstander van een nieuwe benaderingswijze:
Als het systeem zo door blijft functioneren, zal het binnenkort niet meer levensvatbaar zijn. Het lijkt dus verstandig om het Kameroenese systeem van sociale zekerheid te hervormen. Er zal een nieuw model van sociale zekerheid geïntroduceerd moeten worden, dat bij kan dragen aan uitbreiding en verbetering van het systeem van sociale zekerheid in Kameroen.
De private sector en de arbeidsmarkt
Boris Degloire SOUOP KAMGA, onderzoeker bij het Kameroenese instituut voor internationale betrekkingen (IRIC), beschrijft de verzekeringsmarkt in Kameroen als volgt: [5][fr]
De verzekeringsmarkt wordt gekenmerkt door een lage dekking van industriële risico's, een zeer lage dekkingsgraad van huishoudens en een nog weinig ontwikkelde levensverzekeringsector. Volgens sommige bronnen, is slecht één op de tien huizen en één op de twee auto's verzekerd. […] Binnen de sector verdelen 25 maatschappijen, 52 verzekeringsagenten en 48 algemene assurantiebemiddelaars een markt met een omzet (gemeten naar de vastgestelde premies) van 94,2 miljard CFA-frank in 2005. Van de 25 verzekeringsmaatschappijen die in Kameroen gevestigd zijn, hadden de vijf grootste – Chanas, Axa, Saar, AGF en Activa – in 2005 ongeveer 72,5% van de markt in handen. De twee staatsbedrijven (AMACAM en CNR) zijn opgeheven.
Kamga denkt dat verzekeringen een rol kunnen spelen bij de opleving van de economie van Kameroen; zijn conclusie luidt dat: [6] [fr]
De resultaten die we verkregen hebben geven er blijk van dat er werkelijk behoefte is aan sanering van de sector, ervan uitgaande dat het verzekeringswezen absoluut noodzakelijk is voor de ontwikkeling van onze economie, voor de bescherming van personen en voor het veiligstellen van zaken. Van belang is dat die sanering zowel het juridische kader betreft waarbinnen het beroep wordt uitgeoefend, als stimulerende maatregelen omvat om verzekeringsbedrijven op te zetten binnen diverse branches van de economie, en de verbetering van het proces van uitbetaling bij schade en/of aangegane verplichtingen.
Een essentieel onderdeel van het systeem blijft de arbeidsmarkt en de rol die deze speelt bij het verkrijgen van een gegarandeerd minimum van sociale bescherming. De hoogte van de werkloosheid blijft in Kameroen een schimmig gegeven. De officiële cijfers van het nationale instituut voor de statistiek [7] [fr]maken voor 2005 gewag van een werkloosheidscijfer van 4,4%, terwijl het door de CIA gepubliceerde World Factbook een cijfer noemt dat veeleer in de orde van 30% ligt. Met het oog op de omvang van de informele economie, zijn de deskundigen van mening dat het ook van belang is om nader onderzoek te doen naar de productiviteit van werknemers in relatie tot de zekerheid die hun arbeidscontract biedt.
Benjamin Fomba Kamga is tegenwoordig onderzoeker bij IZA [8] [en], een economisch onderzoeksinstituut dat gespecialiseerd is in de arbeidsmarkt. Kamga heeft een artikel geschreven over “Arbeidsovereenkomsten en de onttrekking aan werk in Kameroen” [9] [en]. Hij concludeert:
Werknemers met een contract voor bepaalde tijd zijn net zo geneigd om zich aan de arbeid te onttrekken als degenen die vanaf hun indiensttreding een vast contract hebben. Werknemers die geen sociale voorzieningen hebben, zijn meer geneigd om zich aan het werk te onttrekken, vergeleken met degenen die sociale voorzieningen hebben of degenen die een vast contract hebben gekregen.
De studenten zijn het er dus over eens dat er in het systeem van sociale zekerheid sprake is van structurele ondoelmatigheid, die verbetering behoeft. Om verandering echt in gang te zetten is alleen nog de politieke wil nodig.